Treftadaeth Naturiol

Beth yw treftadaeth naturiol?

Mae treftadaeth naturiol yn cyfeirio at yr holl nodweddion naturiol mewn tirwedd. Mae hyn yn cynnwys daeareg yr ardal, dŵr, pridd, planhigion, anifeiliaid, a’r amrywiaeth o gynefinoedd ac ecosystemau y maent yn trigo ynddynt.

Mae’r Carneddau yn gartref i doreth o fywyd gwyllt a gellir diolch i’r amrywiaeth o nodweddion daearegol am fioamrywiaeth gyfoethog yr ardal – o’r copaon garw i’r cymoedd cysgodol a phopeth rhyngthynt.

Mae’r cynefinoedd sy’n bodoli yma yn amrywio o fryniau tonnog o weundir, glaswellt a mawndir i goetiroedd brodorol, llynnoedd, afonydd, clogwyni uchel, a chopaon eiconig y Carneddau gan gynnwys Carnedd Llywelyn a Charnedd Dafydd. O achos y cynefinoedd arbennig yma, mae swmp o’r Carneddau wedi cael ei ddynodi fel Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA), yn Ardal o Gadwraeth Arbennig (ACA) ac mae pedair Gwarchodfa Natur Genedlaethol yma’n ogystal.

Yn sgil newid hinsawdd, addasiadau mewn rheolaeth tir, pwysau dynol a rhywogaethau ymledol, mae’r amgylchedd naturiol yn wynebu cryn bwysau yn yr oes sydd ohoni. Mae Partneriaid Cynllun Tirwedd y Carneddau yn cydweithio’n ddygn i fynd i’r afael â’r heriau hyn er mwyn ceisio creu amgylchedd iach a ffyniannus i bobl ac i natur.

Darllenwch am y cynefinoedd isod i ddod o hyd i’r holl fywyd gwyllt sy’n trigo ar y Carneddau

Rhostir a Glaswelltiroedd

Mae rhostir a glaswellt yn gorchuddio cynefinoedd mwyaf ardal y Carneddau ac maent wedi’u siapio gan bobl hyd at 6,000 o flynyddoedd yn ôl! Mae’r cynefinoedd yma’n cynnal amrywiaeth gyfoethog o fywyd gwyllt ac mae angen rhoi arferion rheoli tir ar waith er mwyn eu gwarchod.

Mae’r adar sy’n ymgartrefu ar y Carneddau yn cynnwys yr Ehedydd a Bwyalchen y Mynydd sy’n ymfudo o Ogledd Affrica.

Dysgwch fwy am y Frân Goesgoch sy’n lletya ar y cynefinoedd yma trwy ddilyn y ddolen isod.

Prosiect Y Frân Goesgoch

Ffriddoedd a Dolydd

Ffridd yw’r enw a elwir ar y cynefin ymylol diwylliannol rhwng yr ucheldiroedd a’r iseldiroedd ble y gall ddod o hyd i ddolydd hefyd. Y rhain sy’n cynnal adar prin yn yr ardal gan gynnwys Llinos y Mynydd.

Dysgwch fwy am ein prosiect Adfer Dolydd isod.

Prosiect Adfer Dolydd

Mawndiroedd

Fel ecosystemau carbon-gyfoethog, mae mawndiroedd yn chwarae rhan hanfodol wrth fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd oherwydd ei allu i storio symiau enfawr o garbon.

Mae mawndiroedd iach yn gafael mewn CO2 o’r atmosffer trwy ffotosynthesis. Ni ellir planhyigion sy’n tyfu ar fawndiroedd ddadelfennu’n llawn o dan amodau gwlyb. Mae hyn yn golygu nad oes carbon yn cael ei ryddhau i’r atomsffer a’i droi yn CO2; sy’n fuddiol dros ben.

Mewn mawndiroedd, mae’r amodau tirlawn yn arafu dadelfenniad planhigion i’r fath raddau ble mae planhigion marw yn hel i ffurfio mawn. Caiff y carbon a amsugwyd y planhigion o’r atmosffer ei storio yn y priddoedd mawnog sy’n helpu lliniaru effaith argyfwng newid hinsawdd.

Dysgwch fwy am ein prosiect Adfer Mawndiroedd.

Prosiect Adfer Mawndiroedd

Cliff faces in the Carneddau with a lakeside in the foreground

Llynnoedd, Afonydd a Nentydd

Mae’r Carneddau yn gartref i dros 25 o lynnoedd a chronbyllau sy’n darparu cynefin i lawer o bysgod a phlanhigion dyfrol prin, yn ogystal â bod yn ffynonellau dŵr hanfodol.

Darllenwch am ein prosiect Plannu ar Lannau Afonydd sy’n ceisio gwella ansawdd dŵr a iechyd afonydd a lleihau erydiad tir a’r perygl o lifogydd.

Prosiect Plannu ar Lannau Afonydd

Rowan Tree seed collecting in Nant Ffrancon

Gwrychoedd, Coed a Choetiroedd

Caiff yr amrywiaeth mwyaf o eang o fioamrywiaeth ei weld gan amlaf mewn coetiroedd. Mae gan y Carneddau sawl coetir frodorol hynafol a choed aeddfed.

Darllenwch fwy am ein prosiectau plannu coed dwysedd isel, gwasgaredig, cynaliadwy ac adfer gwrychoedd trwy ddilyn y ddolen isod.

Prosiectau Gwrychoedd, Coed, a Choetiroedd

Clogwyni a Phlanhigion Prin

Mae gweithredoedd Oes y Rhew wedi gadael ei ôl ar y Carneddau, gan gynnwys amrywiaeth drawiadol o glogwyni serth. Mae’r rhain yn gartref i nifer o blanhigion arctig-alpaidd prin sy’n guddiedig ac yn anodd i ran fwyaf o bobl ac anifeiliaid eu cyrraedd. Mae’r planhigion yma’n cynnwys Mwsog y Moelydd, Heboglys a’r eiconig, Lili’r Wyddfa.

Darllenwch am y gwaith y mae rhai o’n Partneriaid yn ei wneud i warchod rhywogaethau sydd o dan fygythiad.

Partneriaeth Natur am Byth

Rhostir y Mynydd

Gellir dod o hyd i Rostir y Mynydd ar gopaon uchaf y Carneddau ac mae’n cynnwys planhigion tebyg i’r rhai a geir yn yr Arctig. Mae hynny oherwydd ei fod yn grair o orffennol rhewlifol hynafol y Carneddau. Er gwaethaf yr amgylchedd garw, mae amrywiaeth syfrdanol o rywogaethau i’w gweld yma.

Darllenwch am ein prosiect ar Adfer Rhostir Mynyddig.

Prosiect Rhostir y Mynydd

Datganiad o Arwyddocâd

Dysgwch fwy am gynefinoedd a rhywogaethau’r Carneddau wrth lawrlwytho’r ddogfen isod.

Datganiad o Arwyddocâd