Treftadaeth Ddiwylliannol

Mae sawl cenhedlaeth wedi etifeddu ymdeimlad o angerdd dros y Carneddau; boed hynny’n deillio o weithio ar y tirwedd o fewn y byd amaeth a’r diwydiant chwarelyddol neu beidio.

Mae Prosiectau Partneriaeth Tirwedd y Carneddau yn adrodd a chofnodi enwau lleoedd, diarhebion, traddodiadau amaethyddol a diwylliannol, atgofion pobl a hanesion lleol, oll er mwyn sicrhau bod treftadaeth ddiwylliannol unigryw y Carneddau yn cael ei arbed. Mae’r cynllun wedi bod yn gweithio gyda grwpiau cymunedol o amgylch y Carneddau i ddatblygu prosiectau sy’n dathlu’r tirwedd trwy gyfrwng celf, llenyddiaeth a chwedlau. Dilynwch y ddolen isod i ddarganfod mwy am ein prosiectau Treftadaeth Ddiwylliannol.

Mae cyswllt trigolion y Carneddau ag amaethyddiaeth yn un sy’n dyddio’n ôl dros y canrifoedd. Mae’r traddodiad cymunedol hynafol o hel da byw oddi ar y mynyddoedd yn rywbeth sy’n parhau hyd heddiw. Mae amaethyddiaeth wedi clymu cymunedau’r Carneddau gyda’u gilydd dros amser, boed hynny wrth hel, cneifio neu nodi defaid.

Mae cymeriad, prydferthwch a golygfeydd godidog mynyddoedd y Carneddau wedi ysbrydoli sawl llenor a bardd gan gynnwys John T. Jôb a ysgrifennodd bennill o’i gerdd enwog, Ffarwel i Eryri, er cof am Gwm Pen-llafar cyn iddo ymfudo i Dde Cymru.

Yn gyferbynniol i geinder y mynyddoedd, seiliodd Caradog Prichard, y bardd a’r nofelydd o Fethesda, ei nofel eiconig, Un Nos Ola Leuad, ar galedwch yr amgylchedd a’r gymuned.

Ysgrifennodd Hugh Derfel Hughes ‘Llawlyfr Carnedd Llewelyn’ ym 1864 – y cyntaf o’i fath mewn unrhyw gyfrwng iaith.

Yn ôl pob sôn fe enwyd rai o fynyddoedd y Carneddau ar ôl Tywysogion a Rheolwyr Gwynedd o’r drydedd ganrif ar ddeg.

• Gelwir Carnedd Dafydd ar ôl Dafydd ap Llewelyn, Tywysog Gwynedd ac un o feibion Llewelyn Fawr neu ar ôl Dafydd ap Gruffydd un o wyrion Llewelyn Fawr.
• Gelwir Carnedd Llewelyn ar ôl Llewelyn ap Iorwerth (Llewelyn Fawr) neu ar ôl Llewelyn ap Gruffydd (Llewelyn ein Llyw Olaf).
• Gelwir Yr Elen ar ôl Eleanor de Montfort, gwraig Llewelyn ap Gruffydd.