Defnyddir y prosiect yma ddata lidar sydd wedi’i gomisiynu’n arbennig – sef sgan 3D o arwyneb y ddaear gan ddefnyddio synhwyryddion laser ar waelod awyren fechan. Mae’r dechnoleg yn cofnodi ac yn mapio gwybodaeth newydd, bwysig, am dirwedd y Carneddau, gan ddod o hyd i dystiolaeth o ddefnydd tir hynafol, cytundebau tirweddol a nodweddion tirweddol. Gall wirfoddolwyr fod o help wrth ddarganfod nodweddion archaeolegol cyffrous a gallent gael eu hyfforddi â sgiliau digiol a gwaith tir newydd.
Mae sawl safle o bwys archaeolegol ar y Carneddau y gwyddwn amdanynt eisoes, ond mae manylder y lidar yn dangos fod yna gannoedd o safleoedd eto i’w dargafnod a’u cofnodi. Mae’r prosiect yma’n helpu i ddatgelu aneddiadau hynafol a systemau caeau ar y tirwedd.
Mae’r cam cyntaf, sef casglu data wedi’i gwblhau eisoes. Golygai hyn fod swmp o ddata newydd cyffrous wedi cael ei greu dros ardal o 300 cilomedr sgwâr o dirwedd. Bydd y prosiect yn datblygu porth ac adnodd hyfforddi i wirfoddolwyr allu gweld a defnyddio’r data lidar.
Mae data’r lidar yn cael ei ddefnyddio i helpu nodi rhywogaethau ymledol, gorchudd llysdyfiant a nodweddion daearyddol. Bydd y cofnodion yma’n ein helpu ni ddeall a gofalu am nodweddion archeolegol y Carneddau yn well.
Ystyr LiDaR yw ‘Light Detection and Ranging’. Mae’r dechnoleg yma’n helpu casglu mesuriadau manwl o’r tir, a hynny o’r awyr, er mwyn creu delweddau 3D o’r hyn sy’n gorwedd o dan wyneb y ddaear a’r prysgwydd. Mae posib tynnu unrhyw orchudd o goed allan o’r delweddau i ganolbwyntio ar yr hyn sy’n gorwedd oddi tanynt, sy’n guddiedig fel arfer. Defnyddir y delweddau yma i fapio’r tirwedd a dadansoddi sut y datblygodd gwahanol nodweddion dros amser, a’u perthynas â’i gilydd.
Mae’r prosiect yma’n defnyddio lidar o’r awyr a grëwyd gan bwls laser o awyren ysgafn i fesur y pellter rhwng yr awyren a’r ddaear.
Cofnodwyd cannoedd ar filoedd o ddarlleniadau pob eiliad, gan roi gwybodaeth 3D manwl iawn am arwyneb y ddaear. Defnyddiwyd y data i greu modelau digidol o gydraniad uchel o dirwedd y Carneddau.
-
Defnyddio LiDaR i sganio’r tirwedd i nodi ble mae angen sylw cadwraethol yn ogystal â nodi nodweddion hanesyddol ac archaeolegol sydd heb eu cofnodi’n flaenorol..
-
Datblygu porth ar-lein i wirfoddolwyr, gweithwyr proffesiynol a’r cyhoedd allu gweld data lidar a mapio.
-
Cynnig sesiynau hyfforddi personol gyda gwirfoddolwyr cymunedol ar wahanol lefelau technegol i wirio’r nodweddion a ddarganfyddwyd trwy’r lidar ac i ychwanegu manylion a ffotograffau.
-
Defnyddio’r data i weithio gyda phartneriaid y cynllun i nodi blaenoriaethau gwaith a datblygu prosiectau i fynd i’r afael â’r blaenoriaethau hynny.
Mae Eithin a Rhedyn gorchfygol yn ymledu mewn ardaloedd ble mae nodweddion archeolegol yn tueddu i fod, gan wneud safleoedd pwysig yn anodd i’w canfod a’u gwerthfawrogi. Mae’r ddau blanhigyn yma’n difrodi gweddillion archeolegol. Mae eu gwreiddiau yn gwthio waliau a chloddiau ar wahân. Bydd y data LiDARyn ein helpu i adnabod (a waldio!) Jac y Neidiwr, adfer mawndir, cael gwared ar Rododendron ymledol a nodi ardaloedd sydd ag olion hen lwybrau troed arnynt.
Gwyddem fod nifer o nodweddion pwysig ar dirwedd y Carneddau heb gael eu cofnodi eto. Felly, bydd darganfod a chofnodi’r nodweddion hyn yn gwella’n dealltwriaeth ni o stori’r Carneddau a’i gyd-destun â’r tirwedd. Bydd y data newydd hefyd yn rhoi gwell dealltwriaeth o ddefnydd tir, hynafol a modern, gan bobl leol.
Bydd y prosiect LiDaR yn chwarae rhan hanfodol wrth fapio’r nodweddion hanesyddol ar dirwedd y Carneddau. Yn ei dro, bydd hyn yn helpu llywio cynlluniau rheoli a chadwraeth at y dyfodol fel y gall olion archeolegol gael eu gwarchod yn effeithiol.
Dewch o hyd i nodweddion newydd a hynny o’ch cartref trwy ddefnyddio porth y Prosiect LiDaR.
Cymerwch ran yn y cyfleoedd hyfforddiant lidar yn y cnawd neu ar-lein i ddarganfod mwy am y dechnoleg a sut i’w ddefnyddio. Bydd sesiynau gwaith maes yn helpu i gysylltu’r canfyddiadau digidol â’r nodweddion ar lawr gwlad.
Mynychwch un o deithiau cerdded archaeolegol neu sgwrs llawn gwybodaeth am y prosiect.
Edrychwch ar ein tudalen digwyddiadau am waith maes, teithiau cerdded a sgyrsiau sydd ar y gweill.
Cymerwch ran yn y cyfleoedd hyfforddiant lidar yn y cnawd neu ar-lein i ddarganfod mwy am y dechnoleg a sut i’w ddefnyddio. Bydd sesiynau gwaith maes yn helpu i gysylltu’r canfyddiadau digidol â’r nodweddion ar lawr gwlad.
Edrychwch ar ein tudalen digwyddiadau am waith maes, teithiau cerdded a sgyrsiau sydd ar y gweill.
Mynychwch un o deithiau cerdded archaeolegol neu sgwrs llawn gwybodaeth am y prosiect.
